Υπέρταση
Υπέρταση ονομάζεται η υψηλή αρτηριακή πίεση, η οποία είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς ρέει μέσα σε αυτές. Εξαρτάται από τη ροή του αίματος, δηλαδή πόσο αίμα στέλνει η καρδιά μας σε κάθε συστολή, αλλά και από την αντίσταση που προβάλουν τα αγγεία μας στην ροή αυτή. Εάν αυτή η πίεση είναι υψηλή, τότε η καρδιά μας πρέπει να εργαστεί δυνατότερα για να διατηρήσει επαρκή ροή αίματος στο σώμα μας. Σημαντικό είναι να σημειωθεί ότι δεν αφορά τις περιπτώσεις που παρουσιάζουμε δικαιολογημένα αυξημένη αρτηριακή πίεση, όπως κατά τη διάρκεια έντονης σωματικής άσκησης ή υπό συνθήκες άγχους, αλλά όταν εμφανίζεται συστηματικά και χωρίς δικαιολογία.
Η μη αντιμετώπιση της υπέρτασης μετατρέπει σταδιακά τις αρτηρίες από ελαστικές και εσωτερικές σε σκληρές και ανελαστικές, ευάλωτες σε τραυματισμούς και αθηροσκλήρυνση, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακής νόσου, εγκεφαλικών επεισοδίων, νεφρικής δυσλειτουργίας, προβλημάτων στα μάτια και νευρολογικών διαταραχών.
Υπέρταση
Η Υπέρταση (HTN) ή υψηλή αρτηριακή πίεση, μερικές φορές αρτηριακή υπέρταση, είναι μία χρόνια πάθηση κατά την οποία η αρτηριακή πίεση στις αρτηρίες είναι αυξημένη. Αυτή η αύξηση της πίεσης κάνει την καρδιά να εργάζεται πιο εντατικά από το φυσιολογικό για να κυκλοφορεί το αίμα μέσω των αιμοφόρων αγγείων. Η αρτηριακή πίεση περιλαμβάνει δύο μετρήσεις, τη συστολική και τη διαστολική, που εξαρτώνται από το εάν ο καρδιακός μυς συστέλλεται (συστολή) ή χαλαρώνει μεταξύ των παλμών (διαστολή). Η φυσιολογική αρτηριακή πίεση σε κατάσταση ηρεμίας κυμαίνεται από 100 έως 140 mmHg συστολική (ανώτατη μέτρηση) και από 60 έως 90 mmHg διαστολική (κατώτατη μέτρηση). Υπάρχει υψηλή αρτηριακή πίεση εάν είναι μονίμως σε επίπεδα 140/90 mmHg ή παραπάνω.
Αρτηριακή πίεση | Συστολική | Διαστολική |
Φυσιολογική | < 120 mm Hg | και < 80 mm Hg |
Αυξημένη | 120 – 129 mm Hg | και < 80 mm Hg |
Υπέρταση επιπέδου 1 | 130 – 139 mm Hg | ή 80-89 mm Hg |
Υπέρταση επιπέδου 2 | ≥ 140 mm Hg | ή ≥ 90 mm Hg |
Η Υπέρταση ταξινομείται είτε ως πρωτογενής (ουσιαστική) υπέρταση είτε ως δευτεροπαθής υπέρταση. Περίπου το 90–95% των περιπτώσεων κατηγοριοποιούνται ως “πρωτογενής υπέρταση”, που σημαίνει υψηλή αρτηριακή πίεση χωρίς προφανές υποκείμενο ιατρικό αίτιο. Άλλες καταστάσεις που επηρεάζουν τα νεφρά, τις αρτηρίες, την καρδιά ή το ενδοκρινικό σύστημα προκαλούν το υπόλοιπο 5–10% των περιπτώσεων (δευτεροπαθής υπέρταση).
Η Υπέρταση είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για το εγκεφαλικό, το έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή), την καρδιακή ανεπάρκεια, τα ανευρύσματα των αρτηριών (π.χ., ανεύρυσμα αορτής), την περιφερική αρτηριακή νόσο και είναι η αιτία της χρόνιας νεφρικής νόσου. Ακόμα και η μέτρια αύξηση της αρτηριακής πίεσης σχετίζεται με το μειωμένο προσδόκιμο ζωής. Οι αλλαγές στον τρόπο διατροφής και ζωής μπορούν να βελτιώσουν τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης και να μειώσουν τον κίνδυνο των επιπλοκών που σχετίζονται με την υγεία. Ωστόσο, συχνά είναι απαραίτητη η λήψη φαρμακευτικής αγωγής σε άτομα για τα οποία οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι αναποτελεσματικές ή ανεπαρκείς.
Τι σημαίνει συστολική και διαστολική πίεση;
Η καρδιά «χτυπά» περισσότερο από 100.000 φορές την ημέρα και κάθε φορά που «χτυπά», διώχνει μια ποσότητα αίματος στις αρτηρίες μας, ασκώντας τους πίεση. Μεταξύ δύο χτύπων η καρδιά ξεκουράζεται και γεμίζει με αίμα. Έτσι η αρτηριακή πίεση εκφράζεται με δύο αριθμούς:
- Ο πρώτος αριθμός είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στο τοίχωμα των αρτηριών καθώς φεύγει από την καρδιά. Αυτός ονομάζεται συστολική πίεση ή μεγάλη.
- Ο δεύτερος αριθμός είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα τοιχώματα των αρτηριών όταν η καρδιά πια ξεκουράζεται. Αυτός ονομάζεται διαστολική πίεση ή μικρή.
Από τι προκαλείται η υψηλή αρτηριακή πίεση;
Συνήθως, η αρτηριακή πίεση αυξάνεται με την πάροδο των χρόνων χωρίς εμφανές αίτιο, με την πλειονότητα των υπερτασικών (95%) να εμφανίζουν τη λεγόμενη «ιδιοπαθή» υπέρταση που σχετίζεται με παράγοντες όπως η προχωρημένη ηλικία, η ακατάλληλη διατροφή, η παχυσαρκία, η μακροχρόνια πρόσληψη αυξημένης ποσότητας αλατιού, η καθιστική ζωή, η έλλειψη άσκησης ή η συνεχής υιοθέτηση ανθυγιεινών συνηθειών, όπως το κάπνισμα. Αυτή η υψηλή αρτηριακή πίεση ονομάζεται ιδιοπαθής υπέρταση. Συνήθως εμφανίζεται μετά την ηλικία των 30 ετών, αλλά μπορεί να εμφανιστεί ακόμα και σε παιδιά. Σε άτομα με υπερτασικούς και τους δύο γονείς, η πιθανότητα εμφάνισης υπέρτασης ξεπερνά το 70%. Σε άτομα με ένα γονιό υπερτασικό η πιθανότητα είναι περίπου 30% και σε όσους δεν έχουν υπερτασικούς γονείς φτάνει περίπου το 15%.
Σε λίγες περιπτώσεις, σε ποσοστό περίπου 5%, μπορεί να υποδηλώνει κάποιο άλλο ενδεχόμενο αίτιο ή να οφείλεται σε συγκεκριμένο νόσημα, (όπως στένωση νεφρικών αρτηριών, χρόνια νεφροπάθεια, άπνοια ή ύπαρξη νόσου επινεφριδίων) που ονομάζεται δευτεροπαθής υπέρταση, η οποία απαιτεί αντίστοιχες εξετάσεις. Ενώ, άλλα σπάνια αίτια είναι ο πρωτοπαθής αλδοστερονισμός, το φαιοχρωμοκύττωμα, το σύνδρομο Cushing και η στένωση του ισθμού της αορτής. Ωστόσο, αυτές οι περιπτώσεις είναι σπάνιες σε σύγκριση με τα περιστατικά ιδιοπαθούς υπέρτασης.
Η υπέρταση είναι κληρονομική;
Φαίνεται ότι υπάρχει μια βαθιά σχέση μεταξύ της υπέρτασης, καθώς και άλλων παθήσεων όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και η υψηλή χοληστερίνη και της κληρονομικότητας. Αν οι γονείς παρουσιάζουν υψηλή αρτηριακή πίεση από σχετικά νεαρή ηλικία, τα παιδιά φαίνεται να έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης υπέρτασης, δηλαδή, προδιάθεση προς αυτήν. Παρόλα αυτά, υπάρχουν πολλοί εξωτερικοί παράγοντες που μπορεί να επιδεινώσουν αυτήν την πιθανότητα, ενώ η ορθή διαχείρισή τους μπορεί να αποτρέψει ή να ελαττώσει την αυξημένη αρτηριακή πίεση. Αυτοί οι παράγοντες περιλαμβάνουν:
- Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ
- Κάπνισμα
- Αυξημένο σωματικό βάρος και παχυσαρκία
- Έλλειψη άσκησης και σταθερή ζωή
- Υπερβολική κατανάλωση αλατιού
Πώς αντιμετωπίζεται η υψηλή αρτηριακή πίεση;
Η πρώτη κίνηση μετά τον εντοπισμό υψηλής αρτηριακής πίεσης είναι να αλλάξουμε την καθημερινή μας ζωή με σκοπό τη μείωσή της, όπως:
- Απώλεια περιττού βάρους: Υπάρχει σύνδεση μεταξύ του βάρους και της αρτηριακής πίεσης, με την παχυσαρκία να μπορεί να προκαλεί υπνική άπνοια, αυξάνοντας την πίεση. Η απώλεια κάθε κιλού μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση κατά περίπου 1 mmHg.
- Σωματική άσκηση: Η αερόβια άσκηση για 30 λεπτά, πέντε φορές την εβδομάδα, μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση κατά περίπου 8 mmHg, πέραν των άλλων οφελών στην υγεία.
Υγιεινή διατροφή και περιορισμό του αλατιού: Μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, προϊόντα ολικής άλεσης και φτωχή σε κορεσμένα λιπαρά μπορεί να μειώσει την αρτηριακή πίεση κατά περίπου 11 mmHg. - Διακοπή του καπνίσματος: Το κάπνισμα άμεσα και μακροπρόθεσμα αυξάνει την αρτηριακή πίεση, επιδεινώνοντας τη φθορά των αρτηριών.
- Περιορισμός κατανάλωσης αλκοόλ: Η κατανάλωση πάνω από 1-2 ποτήρια κρασί ημερησίως μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
- Αντιμετώπιση του στρες: Το άγχος και η κατάθλιψη σχετίζονται με αυξημένη αρτηριακή πίεση, οπότε η διαχείριση του στρες είναι σημαντική.
Τι είναι η αρτηριακή υπέρταση της κύησης;
Στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η υπέρταση μπορεί να παρουσιαστεί σε περίπου 5-10% των κυήσεων. Παρόλο που δεν είναι απαραίτητα απειλητική, απαιτεί προσεκτική παρακολούθηση και συνεργασία ανάμεσα σε γυναικολόγο και καρδιολόγο, προκειμένου να διασφαλιστεί η υγεία της γυναίκας και του νεογνού.
Μια γυναίκα με ιστορικό υπέρτασης, είτε με είτε χωρίς αγωγή, πρέπει να επισκεφθεί τον γιατρό του πριν ή κατά την έναρξη της εγκυμοσύνης για να υποβληθεί σε βασικό έλεγχο, να λάβει οδηγίες για την παρακολούθηση και να προβεί στις αναγκαίες προσαρμογές στη φαρμακευτική αγωγή. Η σωστή ρύθμιση αυτής της αγωγής είναι εξαιρετικά σημαντική, καθώς γνωρίζουμε πλέον ότι ορισμένα φάρμακα είναι περισσότερο ασφαλή για το νεογνό σε σχέση με άλλα που ενδέχεται να είναι επιβλαβή.
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι απαραίτητο να παρακολουθούνται τακτικά οι μετρήσεις της αρτηριακής πίεσης. Εάν οι επανειλημμένες μετρήσεις υπερβαίνουν τις τιμές των 140/90 mmHg, είναι σύσταση να επισκεφτεί η γυναίκα τον γιατρό της. Σε αυτήν την περίπτωση, θα λάβει οδηγίες και ενδεχομένως θα ξεκινήσει φαρμακευτική αγωγή με φάρμακα που είναι ασφαλή για τη μητέρα και το παιδί.
Υπέρταση & Διατροφή
-Κατανάλωση τροφών με κάλιο
Σχεδόν 50% των ανθρώπων που έχουν υπέρταση είναι ευαίσθητοι στο αλάτι, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων νατρίου αυξάνει πολύ την αρτηριακή τους πίεση και τους θέτει σε κίνδυνο εμφάνισης επιπλοκών. Το κάλιο είναι ένα πολύτιμο μέταλλο που βοηθά τον οργανισμό να απορρίψει το περιττό αλάτι κι έτσι μειώνει την πίεση. Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη καλίου είναι 4.700 mg. Τρόφιμα πλούσια σε κάλιο είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά, το αβοκάντο, η πατάτα, η γλυκοπατάτα και η μπανάνα.
-Κατανάλωση τροφών με μαγνήσιο
Το μαγνήσιο βοηθά στη διαστολή των αιμοφόρων αγγείων ώστε το αίμα να κυκλοφορεί ανεμπόδιστα στο σώμα και να αποτρέπεται η υπερβολική αύξηση της αρτηριακής πίεσης. Το μαγνήσιο βρίσκεται στα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, στα γαλακτοκομικά, στα όσπρια, στα πουλερικά αλλά και στα προϊόντα ολικής άλεσης.
-Δίαιτα DASH (Διαιτητική Προσέγγιση για τον Έλεγχο της Υπέρτασης)
Το πρότυπο αυτό αποτελεί σήμερα το κύριο διατροφικό μοντέλο καταπολέμησης της υψηλής αρτηριακής πίεσης. Το συγκεκριμένο διατροφικό πρότυπο ελάττωσε σημαντικά τη συστολική και διαστολική πίεση, με τα αποτελέσματα να γίνονται εμφανή μέσα σε 2 μόλις εβδομάδες. Η Δίαιτα DASH δίνει έμφαση στα φρούτα και τα λαχανικά (8-10 μερίδες/ημέρα) και στα χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα (2-3 μερίδες/ημέρα). Επίσης, περιλαμβάνει δημητριακά ολικής αλέσεως, πουλερικά, ψάρια και ξηρούς καρπούς και είναι φτωχή σε λιπαρά, δηλαδή κόκκινο κρέας, γλυκά και σακχαρούχα ποτά.
-Μεσογειακή Δίαιτα
Δύο μεγάλες μελέτες, η μελέτη EPIC και η ATTICA εξέτασαν τη σχέση της Μεσογειακής διατροφής και της αρτηριακής πίεσης. Όσο πιο πιστά ακολουθείται το Μεσογειακό πρότυπο τόσο πιο ευεργετικό είναι το αποτελέσματα στην διαχείριση της πίεσης. Η ευεργετική αυτή δράση οφείλεται στο ελαιόλαδο, τα φρούτα και τα λαχανικά. Αυτός ο τύπος δίαιτας, που είναι πολύ κοντά στο πρότυπο διατροφής της χώρας μας, οδήγησε σε 26% χαμηλότερο κίνδυνο για υπέρταση.
