Χολολιθίαση (πέτρες στη χολή)
Η χολολιθίαση (πέτρες στη χολή) είναι συμπαγείς εναποθέσεις πεπτικού υγρού που μπορεί να σχηματιστούν στη χοληδόχο κύστη. Η χοληδόχος κύστη είναι ένα μικρό όργανο που βρίσκεται ακριβώς κάτω από το ήπαρ και είναι υπεύθυνη για την έκκριση χολής στο λεπτό έντερο. Σε ασθενείς με ασυμπτωματική χολολιθίαση, η πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων ή επιπλοκών είναι 1% έως 2% ετησίως. Εντούτοις οι ασυμπτωματικές πέτρες της χοληδόχου κύστης που εντοπίζονται σε μια φυσιολογική χοληδόχο κύστη και στο φυσιολογικό χοληφόρο δέντρο δεν χρειάζονται θεραπεία εκτός εάν εμφανίσουν συμπτώματα. Ωστόσο, περίπου το 20% αυτών των ασυμπτωματικών χολόλιθων θα αναπτύξει συμπτώματα μετά από 15 χρόνια παρακολούθησης. Αυτές οι πέτρες μπορεί να συνεχίσουν να αναπτύσσουν επιπλοκές όπως χολοκυστίτιδα, χολαγγειίτιδα, χολοχολιθίαση, οξεία παγκρεατίτιδα και σπάνια χολαγγειοκαρκίνωμα.
Χολολιθίαση (πέτρες στη χολή)
Η χολή είναι ένα διάλυμα το οποίο εκκρίνεται από το ήπαρ (συκώτι) και μεταφέρεται στο δωδεκαδάκτυλο (τμήμα του εντέρου) μέσα από τα χοληφόρα αγγεία. Το διάλυμα αυτό βοηθά στη διάσπαση της τροφής κατά τη διαδικασία της χώνεψης (πέψης). Πολλαπλά αίτια μπορεί να οδηγήσουν στο σχηματισμό στερεών ιζημάτων μέσα στο διάλυμα της χολής, τα οποία ποικίλουν σε μέγεθος από ελάχιστα χιλιοστά (και τότε αναφερόμαστε σε άμμο στη χολή) έως και αρκετά εκατοστά (πέτρες στη χολή), τα οποία μεταφέρονται μέσα από τα χοληφόρα αγγεία από το συκώτι στο έντερο. Εάν τα ιζήματα αυτά παραμείνουν στη χοληδόχο κύστη και δε μεταφερθούν μέσα από τα χοληφόρα αγγεία για να καταλήξουν στο έντερο, τότε η πάθηση αναφέρεται ως Χολολιθίαση (πέτρες στη χολή).
Ποιες είναι οι βασικές αιτίες εμφάνισης Χολολιθίαση (πέτρες στη χολή);
Υπάρχουν τρεις κύριες οδοί στον σχηματισμό των χολόλιθων:
Υπερκορεσμός χοληστερόλης: Κανονικά, η χολή μπορεί να διαλύσει την ποσότητα της χοληστερόλης που εκκρίνεται από το ήπαρ. Αλλά εάν το συκώτι παράγει περισσότερη χοληστερόλη από αυτή που μπορεί να διαλύσει η χολή, η περίσσεια χοληστερόλης μπορεί να καταβυθιστεί ως κρύσταλλοι. Οι κρύσταλλοι παγιδεύονται στη βλέννα της χοληδόχου κύστης, παράγοντας λάσπη. Με την πάροδο του χρόνου, οι κρύσταλλοι μπορεί να αναπτυχθούν για να σχηματίσουν πέτρες και να φράξουν τους πόρους που τελικά προκαλούν τη νόσο των χολόλιθων.
Περίσσεια χολερυθρίνης: Η χολερυθρίνη, μια κίτρινη χρωστική ουσία που προέρχεται από τη διάσπαση των ερυθρών αιμοσφαιρίων, εκκρίνεται στη χολή από τα ηπατικά κύτταρα. Ορισμένες αιματολογικές καταστάσεις προκαλούν το ήπαρ να παράγει υπερβολική ποσότητα χολερυθρίνης μέσω της επεξεργασίας της διάσπασης της αιμοσφαιρίνης. Αυτή η περίσσεια χολερυθρίνης μπορεί επίσης να προκαλέσει σχηματισμό χολόλιθων.
Υποκινητικότητα της χοληδόχου κύστης ή μειωμένη συσταλτικότητα: Εάν η χοληδόχος κύστη δεν αδειάζει αποτελεσματικά, η χολή μπορεί να συγκεντρωθεί και να σχηματίσει πέτρες.
Ανάλογα με την αιτιολογία, οι χολόλιθοι έχουν διαφορετική σύσταση. Οι τρεις πιο συνηθισμένοι τύποι είναι οι χολόλιθοι από χοληστερόλη, οι χολόλιθοι μαύρης χρωστικής και οι χολόλιθοι καφέ χρωστικής. Το ενενήντα τοις εκατό των χολόλιθων είναι πέτρες από χοληστερόλη.
Τι συμπτώματα προκαλεί η χολολιθίαση;
Συνήθως δεν εμφανίζονται συμπτώματα σε περίπτωση χολολιθίασης, εάν όμως εμφανιστούν τα βασικά είναι τα παρακάτω:
- Πόνο στην κοιλιά και την πλάτη. Ο πόνος είναι γενικά σπάνιος, αλλά ιδιαίτερα οξύς.
- Αύξηση του πόνου στην κοιλιά μετά την κατανάλωση ενός λιπαρού γεύματος
- Πυρετός , σε περίπτωση που η χοληδόχος κύστη ή ο χοληδόχος πόρος μολυνθεί.
Τα σοβαρά συμπτώματα και οι επιπλοκές της χολολιθίασης προκύπτουν όταν οι πέτρες αποφράσσουν τον κυστικό πόρο, τους χοληφόρους πόρους ή και τα δύο. Η προσωρινή απόφραξη του κυστικού πόρου οδηγεί σε πόνο στα χοληφόρα, αλλά είναι συνήθως βραχύβιος.
Η πιο επίμονη απόφραξη του κυστικού πόρου μπορεί να οδηγήσει σε οξεία χολοκυστίτιδα. Μερικές φορές ένας χολόλιθος μπορεί να περάσει μέσα από τον κυστικό πόρο , να κολλήσει και να επηρεάσει τον κοινό χοληδόχο πόρο και να προκαλέσει απόφραξη και ίκτερο. Περιστασιακά, οι μεγάλοι χολόλιθοι διατρυπούν το τοίχωμα της χοληδόχου κύστης και δημιουργούν ένα συρίγγιο μεταξύ της χοληδόχου κύστης και του λεπτού ή παχέος εντέρου, προκαλώντας απόφραξη του εντέρου ή ειλεό.
Τι την προκαλεί
Τρεις βασικές αιτίες ενοχοποιούνται για τη δημιουργία στερεών ιζημάτων μέσα στη χολή. Και οι τρεις οφείλονται στη διαταραχή της χημικής σύνθεσης του διαλύματος, η οποία ευνοείται από τη διαταραχή της παραγωγής της χολής (αλλαγή της σύστασης του διαλύματος), από τη διαταραχή της ροής της χολής (συνήθως στάση του διαλύματος μέσα στη χοληδόχο κύστη) και από διαταραχές στα τοιχώματα της χοληδόχου κύστης. Οι προδιαθεσικοί παράγοντες οι οποίοι ευνοούν αυτές τις «διαταραχές» είναι:
- Το φύλο. Οι γυναίκες εμφανίζουν πέτρες στη χολή σε μεγαλύτερη συχνότητα σε σχέση με τους άντρες.
- Το οικογενειακό ιατρικό ιστορικό ή και χώρα προέλευσης.
- Η εγκυμοσύνη (συνήθως πολλαπλές εγκυμοσύνες).
- Η παχυσαρκία.
- Η λήψη ορισμένων φαρμάκων.
- Η διατροφή, κυρίως πλούσια σε λιπαρά και χοληστερόλη.
- Φλεγμονώδεις νόσοι του εντέρου, όπως είναι η νόσος του Crohn.
- Χρόνια αναιμία, ίκτερος.
- Μεταβολικά νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης.
Η χολολιθίαση ενέχει αρκετές επιπλοκές, πολλές από τις οποίες αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή του πάσχοντα, οι οποίες χρήζουν άμεσης αντιμετώπισης. Οι επιπλοκές αυτές είναι:
- Κολικός χοληφόρων: Πρόκειται για έντονο, ανυπόφορο πόνο που συνοδεύεται από τάση για εμετό και έντονη εφίδρωση. Οι κολικοί οφείλονται στις συσπάσεις που κάνουν τα τοιχώματα της χοληδόχου κύστης ή των χοληφόρων αγγείων κατά τη μετατόπιση των κρυσταλλικών ιζημάτων (πετρών) προς το έντερο.
- Χολοκυστίτιδα: Εάν κάποιος λίθος που βρίσκεται μέσα στη χοληδόχο κύστη σφηνώσει στον αυχένα της χοληδόχου κύστης ή στον κυστικό πόρο (το σωληνάκι που μεταφέρει τη χολή από τη χοληδόχο κύστη στο έντερο), προκαλεί απόφραξη της χοληδόχου κύστης, με αποτέλεσμα η χολή να λιμνάζει στο εσωτερικό της. Το αμέσως επόμενο στάδιο είναι η ανάπτυξη μικροβίων μέσα σε αυτό το λιμνάζον υγρό, η οποία προκαλεί φλεγμονή της χοληδόχου κύστης που ονομάζεται χολοκυστίτιδα. Η χολοκυστίτιδα διαχωρίζεται σε δύο μορφές, την οξεία και τη χρόνια. Ο οξεία χολοκυστίτιδα προκαλεί έντονο πόνο, πυρετό, αφυδάτωση, εμετό και μπορεί να οδηγήσει λόγω της έντονης φλεγμονής και ισχαιμίας των τοιχωμάτων της χοληδόχου κύστης σε διάτρηση και περιτονίτιδα η οποία εκδηλώνεται με οξεία κοιλία.
- Αποφρακτικός ίκτερος: Καθώς μετακινείται η πέτρα από τη χοληδόχο κύστη στο χοληδόχο πόρο (το σωληνάκι που μεταφέρει τη χολή από το συκώτι στο έντερο), μπορεί να διαταράξει τη ροή της χολής προς τον εντερικό σωλήνα, αφού ουσιαστικά φράσει το χοληδόχο πόρο. Η κατάσταση αυτή μπορεί να συμβεί και χωρίς μετακίνηση της πέτρας αλλά εξαιτίας έμμεσης πίεσης και επακόλουθης απόφραξης του χοληδόχου πόρου (σύνδρομο Mirizzi). Ο αποφρακτικός ίκτερος δίνει χαρακτηριστική εικόνα στο εξωτερικό του πάσχοντα, αφού το δέρμα και το «λευκό» του ματιού κιτρινίζουν και συνυπάρχει φαγούρα. Το σύμπτωμα αυτό οφείλεται στα υψηλά επίπεδα χολερυθρίνης (ένα από τα συστατικά του διαλύματος της χολής) στο αίμα, τα οποία προκαλούνται από την παρεμπόδιση της φυσιολογικής ροής της χολής στο έντερο.
- Οξεία παγκρεατίτιδα: Η απόφραξη του χοληδόχου πόρου από μία πέτρα που βρίσκεται στο τελευταίο τμήμα του, πριν τον αποκαλούμενο «Σφιγκτήρα του Oddi», μπορεί να διαταράξει και τη ροή των παγκρεατικών ενζύμων. Η απόφραξη του παγκρεατικού πόρου μπορεί να οδηγήσει σε οξεία παγκρεατίτιδα, μία σοβαρή πάθηση, που μπορεί να απειλήσει ακόμη και τη ζωή του πάσχοντα.
- Ειλεός από χολόλιθο: Πρόκειται για μηχανική απόφραξη του εντέρου, η οποία δημιουργείται όταν μία σχετικά μεγάλη πέτρα ή και περισσότερες περνούν το τοίχωμα της χοληδόχου κύστης και μεταβαίνουν στον εντερικό σωλήνα φράζοντάς τον.
- Χολαγγειίτιδα: Πρόκειται για φλεγμονή των χοληφόρων αγγείων από τη «στάση» της χολής. Η κατάσταση αυτή χρήζει άμεσης θεραπείας με αντιβιοτικά, ERCP και πιθανώς με χειρουργική επέμβαση αποσυμφόρησης των χοληφόρων.
Δίαιτα ασθενών με χολολιθίαση (πέτρες στη χολή) ή Δίαιτα χολοκυστοπαθούς ασθενή
| Ομάδες τροφίμων | Τροφές που επιτρέπονται | Τροφές που απαγορεύονται |
| Γαλακτοκομικά (γάλα, γιαούρτι, τυρί) | Γάλα αποβουτυρωμένο
Γιαούρτι 2% Άπαχο τυρί (μυζήθρα ή ανθότυρο έως 60 γρ.) | Πλήρες και σοκολατούχο γάλα
Πλήρες γιαούρτι Λοιπά τυριά πλην μυζήθρας ή ανθότυρου |
| Αυγά | Ασπράδι | Κρόκος |
| Κρέας | Κοτόπουλο χωρίς πέτσα βραστό ή ψητό
Κουνέλι χωρίς πέτσα Άπαχο μοσχάρι βραστό | Αρνί
Προβατίνα Κατσίκι Χοιρινό Λιπαρό μοσχάρι Εντόσθια (συκωτάκια κλπ.) Μπιφτέκια, burgers Fast food |
| Αλλαντικά | Κανένα | Λουκάνικα
Μπέικον Γαλοπούλα Ζαμπόν Προσούτο Σαλάμι Μορταδέλα |
| Ψάρια / θαλασσινά | Άπαχα ψάρια βραστά ή ψητά
(γλώσσα, λυθρίνι, ξιφίας, βακαλάος, μπαρμπούνι) | Λιπαρά ψάρια όπως σαρδέλα, τόνος και σολομός
Κονσέρβες ψαριών Τηγανιτά ψάρια Όλα τα θαλασσινά (οστρακοειδή, γαρίδες, χταπόδια, σουπιές, καλαμαράκια κλπ.) Παστά ψάρια |
| Φρούτα | Ώριμα φρούτα χωρίς τη φλούδα (μήλο, μπανάνα) | Ελιές
Καρπούζι Πεπόνι Κεράσια Αβοκάντο |
| Χυμοί / αναψυκτικά | Χυμοί διαυγείς, σουρωμένοι χωρίς τη φλούδα | Χυμοί στο μπλέντερ (με πολλές φυτικές ίνες)
Ενεργειακά αναψυκτικά που περιέχουν καφεΐνη |
| Λαχανικά | Βραστά λαχανικά χωρίς τη φλούδα με 1 κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο (πχ. κολοκυθάκια, ντομάτα χωρίς τη φλούδα) | Αγγούρι
Λάχανο Μπάμιες Μελιτζάνες Ραδίκια Χόρτα βουνού Τουρσί Κρεμμύδι |
| Όσπρια | Κανένα | Φακές
Φασόλια Ρεβίθια Φάβα |
| Ψωμί / δημητριακά | Ζυμαρικά
Ρύζι άσπρο Πατάτες βραστές ή ψητές ή πουρέ Ψωμί λευκό Φρυγανιές | Πίτσα
Ντόνατ Κρουασάν Δημητριακά ολικής άλεσης Ζυμαρικά με αυγά (χυλοπίτες κλπ.) |
| Λίπη / έλαια / σάλτσες | 1 κουταλιά της σούπας ελαιόλαδο
Μουστάρδα | Οποιοδήποτε άλλο λάδι
Βούτυρο Μαργαρίνη Σάλτσες με λιπαρά Κέτσαπ Μαγιονέζα Κρέμα γάλακτος |
| Μπαχαρικά | Αλάτι | Πιπέρι |
| Γλυκά | Ρυζόγαλο με άπαχο γάλα
Μέλι Μαρμελάδα Ζελέ Σιρόπι Γλυκά χωρίς λιπαρά (του κουταλιού) Ζάχαρη Σκληρή καραμέλα | Σοκολάτα
Πάστα Τούρτα Παγωτό |
| Σνακ / επιδόρπια | Κομπόστα
Ρυζόγαλο με άπαχο γάλα Κράκερ Ζελέ | Ξηροί καρποί |
| Ροφήματα | Γαλλικός καφές ελαφρύς κατά προτίμηση ντεκαφεϊνέ
Τσάι του βουνού Χαμομήλι | Σοκολάτα
Κακάο |
| Ποτά | Κανένα | Όλα τα αλκοολούχα ποτά |
| Τρόπος μαγειρέματος | Στο φούρνο, βραστά, στον ατμό | Στη σχάρα, τηγανιτά |
