Σιδηροπενική αναιμία
Η Σιδηροπενική Αναιμία είναι ένα συχνό πρόβλημα που έχει άμεση συσχέτιση με την έλλειψη σιδήρου και πλήττει κυρίως τα βρέφη, τα παιδιά, τους εφήβους και τις γυναίκες σε αναπαραγωγική ηλικία ενώ η θεραπεία περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή, χορήγηση σκευασμάτων και σε ειδικές περιπτώσεις ενδοφλέβια χορήγηση
Σιδηροπενική αναιμία
Ο σίδηρος είναι απαραίτητο στοιχείο για όλους τους ζωντανούς οργανισμούς καθώς διαδραματίζει βασικό ρόλο σε πολλές μεταβολικές οδούς, εμπλέκεται στη μεταφορά οξυγόνου και ηλεκτρονίων στην αναπνευστική αλυσίδα, στη σύνθεση DNA και στη ρύθμιση του κυτταρικού κύκλου.
Σε περιπτώσεις ατόμων το αίμα των οποίων στερείται επαρκών υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων, προκύπτει η πάθηση της αναιμίας. Η σιδηροπενική αναιμία, αποτελεί τη σημαντικότερη κλινική εκδήλωση της σιδηροπενίας και τη συνηθέστερη μορφή αναιμίας σε παγκόσμια κλίμακα. Σε μεγαλύτερο βαθμό εντοπίζεται σε βρέφη, παιδιά, εφήβους και γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.
Καθώς ο σίδηρος έχει θεμελιώδη ρόλο στην οδό σύνθεσης της μυοσφαιρίνης και της αιμοσφαιρίνης, η έλλειψή του οδηγεί σε μείωση της λειτουργικότητας ιστών, όπως ο εγκέφαλος, οι μύες και το αίμα .
Σιδηροπενική Αναιμία είναι μία παθολογική κατάσταση που προκύπτει από την ανεπάρκεια του οργανισμού σε σίδηρο.
Εξαιτίας των χαμηλών επιπέδων σιδήρου, ο οργανισμός δεν παράγει επαρκή αιμοσφαιρίνη στα ερυθρά αιμοσφαίρια, εμποδίζοντας τη φυσιολογική μεταφορά του οξυγόνου στον οργανισμό.
Η σοβαρότητα της πάθησης, ποικίλει αναλόγως του επιπέδου του σιδήρου που εντοπίζεται στο αίμα ενός ατόμου. Όταν αυτά είναι χαμηλότερα του φυσιολογικού, μπορεί να υπάρχει ανεπάρκεια σιδήρου, εξάντληση σιδήρου, σιδηροπενική αιμοποίηση και σιδηροπενική αναιμία. Βάσει της κλιμάκωσης, είναι σημαντικό να μη συγχέεται η σιδηροπενική αναιμία με ενδεχομένως σποραδικά χαμηλά επίπεδα σιδήρου.
Ο ασφαλέστερος τρόπος να διαπιστώσουμε τυχόν μειωμένα επίπεδα σιδήρου, είναι μέσω των προληπτικών εξετάσεων, που δεν θα πρέπει να παραλείπονται από άτομα όλων των ηλικιών. Πέραν αυτών, η σιδηροπενική αναιμία προκαλεί συμπτώματα που μπορούν να καταδείξουν την ανάγκη ελέγχου, στα άτομα που τα εμφανίζουν, όπως είναι το αίσθημα αδυναμίας, η υπερβολική κούραση, το λαχάνιασμα, η ωχρότητα, η τριχόπτωση, τα δερματικά έλκη και ο κνησμός, τα εύθραυστα νύχια, η ξηροστομία, η φλεγμονή ή το άλγος στη γλώσσα και τα χείλη, η ταχυκαρδία, το θωρακικό άλγος, το αίσθημα μουδιάσματος στα άκρα, ενώ είναι πιθανά συμπτώματα όπως η αλλοτριοφαγία, η ασυνήθιστη δηλαδή επιθυμία για μη διατροφικά αντικείμενα, όπως παγάκια, μαγειρική σόδα, πηλό, ακόμη και μολύβια ή αποξηραμένα χρώματα.
Διάγνωση για την Σιδηροπενική Aναιμία
Η διάγνωση για την Σιδηροπενική Aναιμία γίνεται κατόπιν εξέτασης της κλινικής εικόνας του ασθενούς για εντοπισμό τυχόν συμπτωμάτων και λήψης ιατρικού ιστορικού. Ακολουθεί η πραγματοποίηση αιματολογικών εξετάσεων, όπου ελέγχονται διάφοροι δείκτες.
Στις εξετάσεις αίματος για τη σιδηροπενική αναιμία μετρώνται κατά κύριο λόγο οι παρακάτω δείκτες:
- Αιματοκρίτης
- Αιμοσφαιρίνη
- Φερριτίνη
- Σίδηρος ορού
- Τρανσφερίνη
- MCV
- Σιδηροδεσμευτική ικανότητα (TIBC)
Αυτό που παρατηρείται στις περισσότερες περιπτώσεις Σιδηροπενικής Αναιμίας, είναι οι χαμηλές τιμές αιμοσφαιρίνης, αιματοκρίτη, MCV, σιδήρου ορού & φερριτίνης και οι υψηλές τιμές τρανσφερίνης και TIBC.
Αξίζει να σημειωθεί πως το επιθυμητό εύρος για τους παραπάνω δείκτες ποικίλλει ανάλογα με το φύλο, την ηλικία, την κατάσταση υγείας ή/και το διαγνωστικό κέντρο, αλλά σε γενικές γραμμές ισχύουν τα εξής:
- Η φερριτίνη κυμαίνεται ιδανικά σε τιμές από 40 έως 200 ng/mL, ενώ κάτω από τα 30 ng/mL είναι διαγνωστικές για σιδηροπενία.
- Ο αιματοκρίτης στους άνδρες είναι επιθυμητό να κυμαίνεται στο 40-52% και στις μη εγκυμονούσες γυναίκες στο 36-48%.
- Οι τιμές αιμοσφαιρίνης θα πρέπει να είναι μεταξύ 14-18 g/dl αίματος για τους άνδρες και 12-16 g/dl αίματος για τις γυναίκες. Τα κατώτερα επίπεδα υποδηλώνουν την ύπαρξη αναιμίας.
Εφόσον οι αιματολογικοί δείκτες οδηγήσουν στο συμπέρασμα ότι υπάρχει κάποιου είδους αναιμία, διενεργούνται συνήθως επιπλέον εξετάσεις για διερεύνηση της αιτίας και σωστή διαχείριση του προβλήματος (π.χ. ενδοσκόπηση, κολονοσκόπηση).
Τα πιο κοινά συμπτώματα για Σιδηροπενική Aναιμία είναι:
Τα πιο κοινά συμπτώματα για Σιδηροπενική Aναιμία είναι:
- Ωχρότητα – λευκότερη ή κιτρινωπή όψη
- Αίσθημα κόπωσης – ακόμη και αν δεν υπάρχει προφανής λόγος
- Κοίλα ή/και εύθραυστα νύχια (spoon/brittle nails)
- Δύσπνοια και λαχάνιασμα
- Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών
- Πονοκέφαλοι (π.χ. ημικρανίες)
- Διαταραχή Pica και Παγοφαγία – επιθυμία για μη θρεπτικά αντικείμενα, όπως παγάκια, πηλός και χώμα
- Ενοχλήσεις στο στόμα (ξηροστομία, αίσθημα καύσου), στη γλώσσα (φλεγμονή, πόνος) και στα χείλη (π.χ. χειλίτιδα)
- Ταχυπαλμία ή/και αρρυθμίες
- Τριχόπτωση
- Επώδυνη κατάποση
- Μειωμένη όρεξη για φαγητό (κυρίως στα παιδιά)
- Θωρακικό άλγος (π.χ. στηθάγχη) – ιδιαίτερα σε ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους
- Δερματικά έλκη
- Εμβοές
- Κρύα άκρα
Εάν καθυστερήσει η διάγνωση και αντιμετώπιση της πάθησης, είναι πιθανό να οδηγήσει σε μία ή περισσότερες επιπλοκές και προβλήματα υγείας, όπως:
- Διαταραχές ανάπτυξης σε βρέφη και παιδιά (π.χ. δυσκολία στη μάθηση)
- Επιπλοκές εγκυμοσύνης (πρόωρος τοκετός, χαμηλό βάρος νεογνού)
- Επιρρέπεια σε ασθένειες (αυξημένη συχνότητα εμφάνισης λοιμώξεων)
- Καρδιακά προβλήματα (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια)
Αίτια
Η Σιδηροπενική Αναιμία είναι αποτέλεσμα της ανεπάρκειας του οργανισμού σε σίδηρο, κάτι το οποίο μπορεί να προκύψει με διάφορους τρόπους. Βασικότερες αιτίες αποτελούν οι εξής:
- Ανεπαρκής διατροφική πρόσληψη (π.χ. αυστηρές δίαιτες, vegan διατροφή)
- Δυσαπορρόφηση του σιδήρου (π.χ. λόγω παθήσεων/φαρμάκων)
- Ανεπιτυχής κάλυψη των αυξημένων απαιτήσεων σιδήρου (εγκυμονούσες, έφηβοι και παιδιά, αθλητές)
- Αυξημένη απώλεια αίματος (π.χ. έμμηνος ρύση, τραύμα)
Σε ποιες ομάδες είναι πιο συχνή;
Αν και πρόκειται για μία κατάσταση που επηρεάζει το γενικότερο πληθυσμό, φαίνεται να εμφανίζεται συχνότερα σε συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων, οι οποίες αναφέρονται παρακάτω:
- Αυστηρά χορτοφάγοι (vegans)
- Γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας – ιδιαίτερα με βαριά εμμηνορροϊκή αιμορραγία
- Έγκυες και θηλάζουσες γυναίκες
- Άτομα με πολύ επιλεκτική διατροφή (φτωχή σε σίδηρο, βιταμίνη C, κ.ά.)
- Ανήλικα άτομα (γρήγορος ρυθμός ανάπτυξης, υπερβολική κατανάλωση γάλακτος)
- Άτομα με μειωμένη πρόσληψη τροφής (π.χ. διαιτώμενοι)
- Άτομα με φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου όπως η νόσος του Crohn, η ελκώδης κολίτιδα και η κοιλιοκάκη
- Άτομα που έχουν υποβληθεί σε βαριατρική επέμβαση
- Αθλητές
- Τακτικοί αιμοδότες
Επιπλέον, είναι αρκετά πιθανό να εμφανίσουν και τα άτομα που αιμορραγούν σε κάποιο σημείο, όπως τα νεφρά και το πεπτικό σύστημα, λόγω παθολογικών καταστάσεων, όπως:
- Γαστρίτιδα
- Οισοφαγίτιδα
- Έλκη στομάχου/εντέρου
- Αιμορροΐδες
- Συχνές ρινορραγίες
Διατροφή για Σιδηροπενική Aναιμία
Η ιδανική διατροφή για τα άτομα με Σιδηροπενική Αναιμία περιλαμβάνει τροφές που είναι πλούσιες σε σίδηρο αλλά και σε συστατικά που ενισχύουν την απορρόφησή του (βιταμίνη C). Παράλληλα, βοηθάει να αποφεύγεται η συχνή κατανάλωση τροφών που παρεμβαίνουν σε αυτήν την διαδικασία.
Χάρη στο μεγάλο αριθμό τροφίμων που περιέχουν σίδηρο, είναι ευτυχώς πολύ εύκολο να καλυφθούν οι ημερήσιες ανάγκες μέσω της διατροφής, καταναλώνοντας νόστιμα και θρεπτικά γεύματα/σνακ για όλες τις προτιμήσεις!
Συγκεκριμένα, ο σίδηρος ανευρίσκεται σε τρόφιμα τόσο ζωικής όσο και φυτικής προέλευσης. Στην πρώτη περίπτωση συναντούμε τον αιμικό σίδηρο, που χαρακτηρίζεται από υψηλότερη απορροφησιμότητα, ενώ ο μη αιμικός σίδηρος που συναντούμε σε τρόφιμα όπως τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά είναι λιγότερο απορροφήσιμος.
Τροφές με σίδηρο
Παρακάτω αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά παραδείγματα τροφών που αποτελούν καλή πηγή σιδήρου:
- Κρέας (συκώτι, κόκκινο κρέας, πουλερικά)
- Θαλασσινά (γαρίδες, στρείδια)
- Αυγά
- Ψάρια (σαρδέλες, τόνος, σολομός, μπακαλιάρος)
- Πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, χόρτα)
- Όσπρια (φασόλια, φακές, ρεβύθια, αρακάς)
- Ξηροί καρποί και σπόροι (κάσιους, φυστίκια Αιγίνης, ηλιόσποροι, σπόροι κολοκύθας)
- Μπρόκολο
- Πιπεριές (κόκκινες, κίτρινες)
- Αποξηραμένα φρούτα
- Εσπεριδοειδή
- Τρόφιμα εμπλουτισμένα σε σίδηρο (γάλα, χυμός, δημητριακά, αρτοσκευάσματα)
Γενικά, όταν καταναλώνονται τρόφιμα με μη αιμικό σίδηρο (φυτικής προέλευσης) συστήνεται να λαμβάνεται παράλληλα και κάποια τροφή πλούσια σε βιταμίνη C (π.χ. χυμός πορτοκαλιού, λεμόνι, πιπεριές) για βέλτιστη απορρόφηση.
Αντιθέτως, είναι σημαντικό να αποφεύγεται όσο γίνεται η ταυτόχρονη κατανάλωση τροφίμων που εμποδίζουν την απορρόφησή του, λόγω συγκεκριμένων συστατικών που περιέχουν. Στις τροφές αυτές συγκαταλέγονται τα εξής:
- Γαλακτοκομικά προϊόντα (π.χ. τυρί)
- Καφές
- Τσάι
- Κακάο
- Σοκολάτα
- Κόκκινο κρασί
- Σιτηρά ολικής άλεσης
Φυσικά, δεν συστήνεται η γενικότερη αποφυγή των παραπάνω τροφίμων καθώς αποτελούν πηγή πολύτιμων θρεπτικών συστατικών, αλλά η προσπάθεια να μη λαμβάνονται ταυτόχρονα με πηγές σιδήρου και, ιδιαίτερα, μη αιμικού.
Κάτι τέτοιο συστήνεται γιατί περιέχουν συστατικά που περιορίζουν σημαντικά την απορρόφηση του σιδήρου, όπως:
- Τανίνες
- Ασβέστιο
- Πολυφαινόλες
- Οξαλικά
- Φυτικά οξέα
- Φωσβιτίνη
Με βάση όλα τα παραπάνω, αναφέρονται ορισμένα πρακτικά tips ώστε να επιτευχθεί η βέλτιστη λήψη σιδήρου από τον οργανισμό:
- Καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε σίδηρο μαζί με όσες είναι πλούσιες σε βιταμίνη C.
- Αποφεύγετε να πίνετε τσάι, καφέ ή κόκκινο κρασί με τα γεύματα.
- Προσπαθήστε να μην καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο παράλληλα με καλές πηγές σιδήρου.
- Σε περίπτωση (αυστηρής) χορτοφαγίας ή νηστείας επιδιώξτε την καθημερινή πρόσληψη τροφίμων πλούσιων σε σίδηρο, παρουσία βιταμίνης C (π.χ. σπανάκι με λεμόνι).
Ποια η διαφορά με τη Σιδηροπενία;
Η ανεπάρκεια του οργανισμού σε σίδηρο (σιδηροπενία) δε συνοδεύεται απαραίτητα από αναιμία, το οποίο σημαίνει πως είναι πιθανό κάποιος να είναι σιδηροπενικός αλλά όχι αναιμικός. Ωστόσο, η αποκατάσταση των επιπέδων σιδήρου είναι πολύ σημαντικό να πραγματοποιείται άμεσα, ακόμη και αν δεν έχει εμφανιστεί αναιμία.
Ποια η διαφορά με το Στίγμα;
Το λεγόμενο στίγμα αναφέρεται σε έναν διαφορετικό τύπο αναιμίας και συγκεκριμένα στη Μεσογειακή Αναιμία ή Θαλασσαιμία. Αφορά άτομα που χαρακτηρίζονται ως ετεροζυγώτες, καθώς φέρουν ένα παθολογικό και ένα υγιές γονίδιο για την αιμοσφαιρίνη, το οποίο προκύπτει κληρονομικά (από τους γονείς).
