Κοιλιοκάκη
Η κοιλιοκάκη χαρακτηρίζεται από ανεπαρκή φλεγμονώδη αντίδραση στη γλουτένη σε γενετικά προδιατεθειμένα άτομα. Τα ειδικά αντισώματα της νόσου είναι δυνατό να βοηθήσουν στην επιλογή ασθενών που θα υποβληθούν σε βιοψία του λεπτού εντέρου, η οποία πιστεύεται ότι είναι ο «χρυσός κανόνας» της έρευνας για τη διάγνωση της κοιλιοκάκης. Ωστόσο, σε επιλεγμένους ασθενείς, ορολογικές εξετάσεις μπορεί να είναι επαρκείς για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση και η βιοψία δεν είναι απαραίτητη.
Κοιλιοκάκη
Μέχρι στιγμής, η μόνη διαθέσιμη μέθοδος διαχείρισης και αντιμετώπισης για την κοιλιοκάκη είναι η προσκόλληση σε μια αυστηρή διά βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη.
Ένα άτομο που έχει διαγνωστεί με κοιλιοκάκη πρέπει να απέχει από την κατανάλωση ορισμένων προϊόντων, ενώ μπορεί να καταναλώνει άφοβα κάποια άλλα, χωρίς να ανησυχεί για δυσάρεστα συμπτώματα.
Κοιλιοκάκη: Τι είναι
Η Kοιλιοκάκη (celiac disease) είναι μια συχνή νόσος που αφορά το 0.3-1% του Δυτικού πληθυσμού και χαρακτηρίζεται από παθολογικό βλεννογόνο [τοίχωμα] στο λεπτό έντερο, ο οποίος βελτιώνεται με δίαιτα χωρίς γλουτένη και υποτροπιάζει με την επανεισαγωγή της γλουτένης στην διατροφή.
Πρώτος ο Αρεταίος ο Καππαδόκης περιέγραψε την νόσο τον 2ο μ.χ αιώνα, η συσχέτιση όμως των δημητριακών με την νόσο άργησε μέχρι τα μέσα του 20ου αιώνα, όταν ο Ολλανδός παιδίατρος Dicke παρατήρησε πως τα παιδιά με κοιλιοκάκη βελτιώθηκαν κατά την διάρκεια του 2ου Παγκοσμίου πολέμου, για να υποτροπιάσουν μετά την εισαγωγή των δημητριακών στην διατροφή τους.
Η kοιλιοκάκη αφορά κυρίως τους Ευρωπαίους και τις χώρες στις οποίες μετανάστευσαν, όπως η Αμερική και η Αυστραλία. Οι Hin και συν. πρόσφατα έδειξαν πως στην Αγγλία η επίπτωση της νόσου είναι 1:300, ενώ στην Ιρλανδία η κοιλιοκάκη είναι ακόμη συχνότερη με επίπτωση 1:150.
Ποια είναι τα συμπτώματα της Κοιλιοκάκης;
Η κοιλιοκάκη επηρεάζει διαφορετικά το κάθε άτομο. Υπάρχουν πολλά σημάδια και συμπτώματα της κοιλιοκάκης και αρκετά είναι επίσης τα άτομα που δεν παρουσιάζουν κανένα απολύτως σύμπτωμα (περίπου το 50%-60% των νοσούντων). Σε τέτοιες περιπτώσεις το μη-κατεστραμμένο μέρος του λεπτού εντέρου είναι σε θέση να απορροφά επαρκή ποσότητα θρεπτικών ουσιών ώστε να προλαμβάνονται τα συμπτώματα. Παρόλα αυτά και τα άτομα χωρίς καθόλου συμπτώματα διατρέχουν τον ίδιο κίνδυνο επιπλοκών που σχετίζονται με την κοιλιοκάκη.
Τα συμπτώματα είναι πιθανόν να εμφανιστούν ή και να μην εμφανιστούν στο πεπτικό σύστημα. Για παράδειγμα ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει διάρροια και κοιλιακούς πόνους σε αντίθεση με κάποιο άλλο που μπορεί να εμφανίσει στειρότητα ή αναιμία. Κάποια άτομα εμφανίζουν κοιλιοκάκη από την παιδική τους ηλικία ενώ άλλα ως ενήλικες.
Η κοιλιοκάκη περιλαμβάνει ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω συμπτώματα:
- φούσκωμα και πόνο στην κοιλιά
- χρόνια διάρροια/δυσκοιλιότητα
- εμετούς / απώλεια βάρους
- σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο
- κούραση
- χαμηλό ανάστημα
- καθυστερημένη εφηβεία
- πόνους στις αρθρώσεις
- μούδιασμα στα πόδια
- δερματικά εξανθήματα
- απώλεια του σμάλτου και της λευκότητας των δοντιών
- ανεξήγητη στειρότητα, επαναλαμβανόμενες αποβολές
- οστεοπενία/Οστεοπόρωση
- περιφερική νευροπάθεια
- άγχος ή κατάθλιψη
Τα παιδιά παρουσιάζουν συνήθως τα πιο «κλασικά» σημάδια της κοιλιοκάκης, όπως προβλήματα ανάπτυξης και γαστρεντερικά συμπτώματα, ενώ οι ενήλικες συνήθως εμφανίζουν συμπτώματα τα οποία δεν είναι εξ’ ολοκλήρου γαστροεντερικής φύσης.
Η συνηθέστερη ένδειξη κοιλιοκάκης στα ενήλικα άτομα είναι η σιδηροπενική αναιμία που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία με σίδηρο.
Στάδια κοιλιοκάκης
Tύπος Ο
Eίναι ο φυσιολογικός βλεννογόνος και ονομάζεται φυσιολογικός όταν ανευρίσκονται 4 συνεχόμενες δακτυλιοειδείς λάχνες σε οποιαδήποτε θέση της βιοψίας.
Τύπος 1 ή διηθητική βλάβη
Η αρχιτεκτονική των λαχνών και των κρυπτών είναι φυσιολογική, υπάρχει όμως αυξημένος αριθμός IELs ( >40 IELs/100 EC ).
Τύπος 2 ή υπερπλαστική βλάβη
Στον τύπο αυτό διατηρείται η αρχιτεκτονική των λαχνών, υπάρχει όμως αυξημένος αριθμός IELs και υπερπλασία των κρυπτών. Το στάδιο αυτό ανευρίσκεται πολύ σπάνια και κυρίως σε ασθενείς με ερπητοειδή δερματίτιδα.
Τύπος 3 ή καταστροφική βλάβη
O τύπος αυτός αποτελεί την τυπική βλάβη της κοιλιοκάκης όπου εμφανίζεται και ατροφία των λαχνών. Ο τύπος αυτός παρατηρείται και στο 10-20% των συγγενών ασθενών με κοιλιοκάκη και παρά την ατροφία του βλεννογόνου, πολλοί ασθενείς είναι ασυμπτωματικοί και η νόσος είναι υποκλινική.
Η ιστολογική εικόνα είναι χαρακτηριστική αλλά όχι διαγνωστική για την κοιλιοκάκη καθώς μπορεί να παρατηρηθεί και σε άλλες καταστάσεις όπως το τροπικό sprue, η λαμβλίαση, τροφικές αλλεργίες, ισχαιμική νόσο του εντέρου και στο σύνδρομο απόρριψης μοσχεύματος.
Θεραπεία της κοιλιοκάκης: Δίαιτα χωρίς γλουτένη
Με μία μόνο πρόταση μπορούμε να πούμε πως η θεραπεία της κοιλιοκάκης είναι η δίαιτα χωρίς γλουτένη. Πρέπει να θυμάστε ότι πριν από τη διάγνωση το έντερο είχε υποστεί βλάβη από τη συχνή και μακρόχρονη κατανάλωση γλουτένης. Υιοθετώντας τη δίαιτα χωρίς γλουτένη (Gluten Free), το έντερο θα αρχίσει να θεραπεύεται αλλά ίσως χρειαστούν έως και 2 χρόνια για πλήρη αποκατάσταση. Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να νιώθουν καλύτερα ήδη από την πρώτη ή τη δεύτερη εβδομάδα της θεραπείας.
Ασφαλή συστατικά/προϊόντα
– Αμάρανθος, κινόα, ταπιόκα, κεχρί, φαγόπυρο, σόργο, ρίζα τάρο, αραρούτι, τεφ
– Πατάτα, ρύζι, καλαμπόκι (και τα άλευρά τους)
– Γαλακτοκομικά
– Φρούτα, λαχανικά
– Κρέας, πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά, αυγά
– Όσπρια, σόγια (και τα άλευρά τους)
– Ξηροί καρποί (ωμοί)
– Λίπη και έλαια
– Αρωματικές ουσίες (αν περιέχεται σιτάρι σε κάποια από αυτές θα αναγράφεται στην ετικέτα)
– Δεξτρίνη (αν φτιάχνεται από σιτάρι θα αναγράφεται στην ετικέτα)
– Τροποποιημένο άμυλο (αν προέρχεται από σιτάρι θα αναγράφεται στην ετικέτα)
– Δεξτρόζη
– Κιτρικό οξύ
– Κόμμι βρώμης (Oats Gum)
– Κόμμι Γκουάρ (Guar Gum)
– Ξανθανικό κόμμι (Xanthan gum)
– Λεκιθίνη (σόγιας)
– Μαλτοδεξτρίνη
– Ορός γάλακτος
– Γλουταμινικό νάτριο
– Σόγια
– Μονογλυκερίδια, Διγλυκερίδια
– Σιρόπι γλυκόζης
– Βανίλια (άρωμα)
Μη ασφαλή συστατικά/προϊόντα
– Σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη, βρόμη, καμούτ, έμερ, σπελτ (ντίνκελ/φάρο), τριτικέιλ, έινκορν, κους κους, σιμιγδάλι, ζέα
– Δημητριακά πρωινού, ζυμαρικά, ψωμί από απαγορευμένα άλευρα, μπίρ, μαγιά μπίρας,
– Σάλτσα σόγιας, baking powder
– Προπαρασκευασμένα ροφήματα με βάση το γάλα, γιαούρτι με φρούτα
– Προπαρασκευασμένες κρέμες, τυριά σε φέτες, τυριά για επάλειψη, μπλε τυρί, τυριά με επικάλυψη μούχλας
– Σακχαρωμένα φρούτα, λουκάνικα και αλλαντικά, προπαρασκευασμένα φαγητά με βάση το κρέας ή το ψάρι, σάλτσες με βάση το κρέας ή το ψάρι
– Σιρόπια για ποτά και παγωτά, στιγμιαία ροφήματα σοκολάτας, χυμοί φρούτων με πρόσθετες ίνες
– Έτοιμες σάλτσες, κύβοι ζωμού, μείγματα βοτάνων, καρυκεύματα
– Ζάχαρη άχνη, παγωτά, παγωμένα επιδόρπια, μαστίχες-καραμέλες
– Σάλτσες για σαλάτες, ορισμένα φάρμακα και συμπληρώματα
