Ελκώδης Κολίτιδα
Eλκώδης Kολίτιδα είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που πλήττει το παχύ έντερο. Εκδηλώνεται με φλεγμονή στο βλεννογόνο που καλύπτει το εσωτερικό του παχέος εντέρου νομάζεται ελκώδης γιατί η βασική βλάβη που προκαλεί ανοιχτές πληγές που δεν επουλώνονται (έλκη), στο τοίχωμα του παχέος εντέρου.
Ελκώδης Κολίτιδα
Ελκώδης Κολίτιδα και οι νόσος του Crohn αναφέρονται μαζί ως φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου. Η συχνότητα εμφάνισης των φλεγμονωδών νοσημάτων του εντέρου είναι διαρκώς αυξανόμενη σε όλον τον κόσμο τα τελευταία 60 χρόνια, σε σημείο που να χαρακτηρίζονται ως “Παγκόσμια Νόσος”. Η αυξημένη συχνότητα της ελκώδους κολίτιδας, όπως και η πλειοψηφία των αυτοάνοσων ασθενειών
H πορεία της νόσου μπορεί να διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Τα περισσότερα άτομα έχουν μέτρια με ήπιας βαρύτητας νόσο. Πρόκειται για μια νόσο που επηρεάζει την ποιότητα ζωής, κυρίως κατά την περίοδο των εξάρσεων. Αυτό συμβαίνει τόσο λόγω της επηρεασμένης λειτουργίας του εντέρου και του πόνου όσο και από τις παρενέργειες των φαρμακευτικών θεραπειών που πρέπει αυτοί οι ασθενείς να λαμβάνουν, συνήθως εφ’ όρου ζωής.
Αν και μπορεί να προσβάλει οποιοδήποτε τμήμα του παχέος εντέρου, συχνότερα πλήττει το τελευταίο τμήμα του (σιγμοειδές, ορθό και πρωκτός). Παρά το γεγονός ότι η ελκώδης κολίτιδα συνήθως δεν είναι θανατηφόρα ασθένεια, μπορεί να προκαλέσει καχεξία και σπάνια μπορεί να οδηγήσει σε επιπλοκές που μπορούν να είναι απειλητικές για τη ζωή.
Πιθανές επιπλοκές της Ελκώδης Κολίτιδα είναι:
- σοβαρή αιμορραγία
- διάτρηση του εντέρου
- φλεγμονή και πόνος στις αρθρώσεις, στο δέρμα και στα μάτια
- αυξημένος κίνδυνος θρομβώσεων
- σοβαρή αφυδάτωση
- οστεοπόρωση
- αυξημένος κίνδυνος για καρκίνο του παχέος εντέρου
- ταχεία διόγκωση του παχέος εντέρου (τοξικό μεγάκολο)
Παράγοντες Κινδύνου
Ηλικία: Η πλειοψηφία των ατόμων που αναπτύσσουν ελκώδη κολίτιδα διαγιγνώσκονται πριν από την ηλικία των 30 ετών. Μερικοί άνθρωποι ωστόσο, αναπτύσσουν την ασθένεια και μετά τα 60 τους έτη.
Οικογενειακό ιστορικό: Άτομα που έχουν στενό συγγενή – όπως γονέα, αδελφό ή παιδί – με την ασθένεια, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο.
Κάπνισμα: Η νικοτίνη μειώνει τον κίνδυνο εκδήλωσης ελκώδους κολίτιδας. Ωστόσο, η βλάβη που προξενεί το κάπνισμα στη γενική υγεία, υπερτερεί κάθε οφέλους και η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να βελτιώσει την υγεία του πεπτικού συστήματος, καθώς και να προσφέρει πολλά άλλα οφέλη για τη συνολική υγεία.
Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα: Ναπροξένη (Naprosyn), ιβουπροφαίνη (Algofren, Nurofen, Advil, Brufen), δικλοφαινάκη (Voltaren) και άλλα. Αυτά τα φάρμακα μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ελκώδους κολίτιδας ή να επιδεινώσουν τη νόσο σε άτομα που πάσχουν από αυτήν.
Η Αλλοίωση της μικροβιακής χλωρίδας του εντέρου, είναι ένας από τους κύριους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη της ελκώδους κολίτιδας.
Χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D, είναι σημαντικός παράγοντας στην ανάπτυξη ελκώδους κολίτιδας.
Μεταβολικοί παράγοντες κινδύνου. Διαταραχές στο μεταβολισμό του ζαχάρου όπως η αντίσταση στην ινσουλίνη και ελλείψεις σε μικροθρεπτικά συστατικά, απορρυθμίζουν το ανοσοποιητικό σύστημα και αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης ελκώδους κολίτιδας.
Στρες: Το ψυχογενές στρες λειτουργεί κυρίως ως μηχανισμός πυροδότησης της νόσου, όπως συμβαίνει για τα περισσότερα αυτοάνοσα. Το στρες έχει άμεση επίδραση στη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Έντονα και μακροχρόνια ψυχογενή στρες, μπορούν να έχουν ως αποτέλεσμα την εκρηκτική ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού συστήματος και την εκδήλωση μιας υποβόσκουσας αυτοάνοσης ασθένειας.
Τα συμπτώματα
- Διάρροια
- Φούσκωμα
- Πονόκοιλος
- Ναυτία
- Απώλεια όρεξης
- Επίπονη αφόδευση
- Αίμα στα κόπρανα
- Κόπωση
- Δέκατα
Τα παραπάνω συμπτώματα είναι κοινά σε διάφορες εντερικές παθήσεις, γι’ αυτό και είναι σημαντικό να πραγματοποιούνται οι απαραίτητες εξετάσεις, ώστε να γίνεται σωστή διάγνωση και να ακολουθεί η κατάλληλη θεραπεία
Γιατί είναι σημαντική η διατροφή στην κολίτιδα;
Η σημασία της διατροφής στην πρόληψη και αντιμετώπιση των εντερικών παθήσεων είναι πλέον αδιαμφισβήτητη, με όλο και περισσότερες έρευνες σήμερα να αναζητούν το ιδανικό διατροφικό μοτίβο ανά περίπτωση.
Όσον αφορά την ελκώδη κολίτιδα, τα πράγματα είναι λίγο πιο περίπλοκα, καθώς οι διατροφικές συνήθειες θα πρέπει να μεταβάλλονται ανάλογα με το αν το άτομο βρίσκεται σε φάση έξαρσης της νόσου ή όχι.
Σε περιόδους ύφεσης τα άτομα μπορούν, συνήθως, και είναι επιθυμητό να καταναλώνουν ποικιλία τροφίμων, ενώ κατά τις περιόδους που η νόσος είναι ενεργή απαιτείται εξατομικευμένη προσέγγιση και μεγάλη προσοχή όσον αφορά τις διατροφικές επιλογές.
Μία πρόσφατη μελέτη, μάλιστα, επιβεβαίωσε τη σχέση της διατροφής τόσο με την ανάπτυξη όσο και με την αντιμετώπιση των Ιδιοπαθών Φλεγμονωδών Νόσων του Εντέρου (ΙΦΝΕ). Έτσι, το καθημερινό μας διαιτολόγιο, εφόσον είναι ισορροπημένο και κατάλληλο για εμάς, μπορεί να συμβάλλει τόσο στην πρόληψη όσο και στην καλύτερη διαχείριση της πάθησης. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι πιθανό να εντείνει τις εξάρσεις της νόσου και να επιδεινώσει τα συμπτώματα
Ποια η σωστή διατροφή για ελκώδη κολίτιδα σε έξαρση;
Η σωστή διατροφή για την ελκώδη κολίτιδα σε περιόδους έξαρσης, είναι η εξατομικευμένη διατροφή.
Γνωρίζουμε, βέβαια, πως κάποιες ομάδες τροφίμων μπορούν να βοηθήσουν, ενώ άλλες επιδεινώνουν τα συμπτώματα, αλλά δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο διατροφικό μοτίβο που προτείνεται για όλα τα άτομα με φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.
Οι εξατομικευμένες διατροφικές συστάσεις έχουν ως πρωταρχικό στόχο να καλύψουν τις απαιτήσεις σε θρεπτικά συστατικά, χωρίς να επιδεινώσουν τα συμπτώματα της νόσου. Τα άτομα με ελκώδη κολίτιδα εμφανίζουν συχνά αφυδάτωση, απώλεια μυϊκής μάζας ή/και δυσθρεψία, καταστάσεις που πρέπει να προλαμβάνονται και να αντιμετωπίζονται κατάλληλα.
Σε γενικές γραμμές, προτείνεται η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε πολύτιμα θρεπτικά συστατικά και η αποφυγή των επεξεργασμένων τροφίμων και των μη φυσικών συστατικών (π.χ. τεχνητές χρωστικές, βελτιωτικά γεύσης), τα οποία έχει φανεί πως προάγουν τη φλεγμονή.
Διατροφικά μοντέλα όπως η Μεσογειακή διατροφή, οι δίαιτες μειωμένων θερμίδων αλλά και οι vegetarian/vegan δίαιτες, έχει φανεί πως είναι ευεργετικά για τα άτομα με ελκώδη κολίτιδα, ενώ οι χαμηλές σε FODMAPs και οι gluten-free διατροφές δε φαίνεται να παρέχουν σημαντικό όφελος στην αντιμετώπιση της φλεγμονής, αλλά είναι πιθανό να μειώνουν τα συμπτώματα του γαστρεντερικού.
Συγκεκριμένα, το μεσογειακό πρότυπο διατροφής (λαχανικά, φρούτα, σιτηρά ολικής άλεσης, ψάρια, άπαχο κρέας, ελαιόλαδο) συμβάλλει στον περιορισμό των εξάρσεων ελκώδους κολίτιδας, αλλά και στην πρόληψη εμφάνισης της νόσου.
Ακόμη, μία σχετικά νέα δίαιτα που σχεδιάστηκε με σκοπό να δρα κατά της φλεγμονής – δίαιτα του Groningen (GrAID) – φαίνεται να βοηθά τα άτομα με φλεγμονή του εντέρου. Αυτή δίνει έμφαση σε:
- Φρούτα
- Λαχανικά
- Άπαχο κρέας
- Ψάρια
- Αυγά
- Γαλακτοκομικά προϊόντα (π.χ. γιαούρτι, γάλα)
- Όσπρια
- Σιτάρι
- Καφέ, τσάι
- Μέλι
Αντίθετα, συστήνει να αποφεύγονται:
- Το κόκκινο κρέας
- Γλυκά
- Ζαχαρούχα αφεψήματα
- Αλκοόλ
- Επιδόρπια γιαουρτιού
- Επεξεργασμένα και κονσερβοποιημένα τροφίμα
Σε περιόδους έξαρσης της νόσου θα πρέπει να καταναλώνονται οι καλά ανεκτές τροφές (διαφέρουν για τον καθένα) και να εξασφαλίζεται επαρκής ενυδάτωση του οργανισμού (νερό, ζωμοί, σουρωμένοι χυμοί).
Συστήνεται να πίνετε σιγά σιγά τα υγρά, με μικρές γουλιές και χωρίς καλαμάκι για αποφυγή κατάποσης αέρα, ενώ είναι σημαντικό να καταναλώνονται πολλά μικρά γεύματα και όχι 2-3 μεγάλα σε μέγεθος και θερμίδες.
Καλό είναι το άτομο να κρατά ημερολόγιο διατροφής με όσα τρώει καθημερινά, ώστε να εντοπίζει τι προκαλεί ενόχληση και τι είναι καλά ανεκτό. Για παράδειγμα, οι περισσότεροι δεν μπορούν να ανεχθούν φρούτα και λαχανικά με αδιάλυτες φυτικές ίνες, τρόφιμα με λακτόζη ή/και γλουτένη.
Σε περίπτωση που η διατροφή δεν καλύπτει τις ανάγκες του ατόμου σε θρεπτικά συστατικά ή τα συμπτώματα είναι πολύ έντονα, θα πρέπει να λαμβάνονται και διατροφικά συμπληρώματα μετά από συνεννόηση με τον επιβλέποντα γιατρό. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:
- Προβιοτικά και πρεβιοτικά
- Βιταμίνες και μέταλλα (π.χ. βιταμίνες D, C, K, φολικό οξύ, Fe, Mg, Ca)
- Ωμέγα 3 λιπαρά οξέα
- Πολυφαινόλες
Ποιες τροφές να αποφύγω σε ελκώδη κολίτιδα;
- Μη ανεκτές για το άτομο τροφές (π.χ. με γλουτένη/λακτόζη)
- Επεξεργασμένα τρόφιμα και συστατικά (π.χ. γλυκαντικά, κονσέρβες)
- Θερμιδικά πυκνές τροφές
- Λιπαρές και τηγανητές τροφές
- Καυτερά/πικάντικα φαγητά
- Κόκκινο κρέας και παράγωγα κρέατος (π.χ. αλλαντικά)
- Γλυκά
- Αναψυκτικά, αλκοολούχα ποτά & αφεψήματα, καφέδες
- Ωμά λαχανικά – ιδιαίτερα τα σταυρανθή λαχανικά (π.χ. μπρόκολο, κουνουπίδι)
- Σιτηρά ολικής άλεσης
- Φρούτα με σπόρους και φλούδα
- Ξηρούς καρπούς
Ποιες τροφές να προτιμήσω;
- Βρασμένα λαχανικά
- Φρούτα χωρίς τη φλούδα
- Λευκό ψωμί και ρύζι
- Πατάτες
- Αβοκάντο
- Μπανάνα
- Αυγά
- Ψάρια και άπαχο κρέας (όπως το κοτόπουλο)
- Κεφίρ
- Πουρέ μήλου
- Σούπες
- Βούτυρα καρπών απαλά (χωρίς σκληρά κομμάτια)
Ποια βότανα βοηθούν στη φλεγμονή εντέρου;
Ο αριθμός των βοτάνων που έχουν μελετηθεί και χρησιμοποιούνται από τα αρχαία χρόνια για τις ευεργετικές τους ιδιότητες είναι πραγματικά πολύ μεγάλος.
Χάρη στα δραστικά συστατικά που περιέχουν, ορισμένα από αυτά μπορούν να συμβάλλουν στην προστασία του οργανισμού από ανεπιθύμητες καταστάσεις όπως είναι η φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες.
Επιπλέον, υπάρχουν βότανα η κατανάλωση των οποίων βοηθά στην ανακούφιση από δυσάρεστα συμπτώματα του γαστρεντερικού, όπως το φούσκωμα, η ναυτία και η διάρροια, τα οποία συναντώνται συχνά σε άτομα με ελκώδη κολίτιδα.
Ακολουθεί μία λίστα με βότανα που είναι πιθανό να ωφελήσουν τα άτομα με φλεγμονή του εντέρου:
- Κουρκουμάς – αντιφλεγμονώδης δράση
- Μποσουέλια (Boswellia serrata) – αντιφλεγμονώδης δράση
- Αλόη (Aloe vera) – αντιφλεγμονώδης δράση
- Γλυκόριζα (ρίζα) – αντιφλεγμονώδης δράση
- Διοσκορέα – αντιφλεγμονώδης δράση
- Πράσινο τσάι – αντιφλεγμονώδης δράση
- Χαμομήλι – αντιφλεγμονώδης & επουλωτική δράση
- Κανέλλα – αντιφλεγμονώδης δράση και ανακούφιση συμπτωμάτων
- Τζίντζερ – κατά της ναυτίας και των αερίων
- Φασκόμηλο – κατά της διάρροιας
- Χυμός σιταρόχορτου (Wheatgrass juice) – ανακούφιση συμπτωμάτων
- Αλφάλφα (Medicago sativa) – ανακούφιση συμπτωμάτων
- Μαστίχα Χίου – ανακούφιση συμπτωμάτων
- Κόκκινη φτελιά ή Slippery elm (Ulmus rubra) – ανακούφιση συμπτωμάτων
- Αρπαγόφυτο ή Devil’s claw – ανακούφιση πόνου
- Tormentil (Potentilla erecta) – αντιφλεγμονώδης δράση και ανακούφιση συμπτωμάτων
- Τριγωνέλλα ή Fenugreek – αντιφλεγμονώδης δράση και ανακούφιση πόνου
- Σύμφυτο (Symphytum officinale) – μαλακτική δράση
- Αλθαία (Althaea officinalis) – μαλακτική δράση
- Μελισσόχορτο (Melissa officinalis) – χαλαρωτική δράση
- Βαλεριάνα – χαλαρωτική δράση
Τι διατροφή να κάνω σε ύφεση;
Για όσο διάστημα διαρκεί η περίοδος ύφεσης, το άτομο είναι εν μέρει ελεύθερο να ακολουθεί μια διατροφή χωρίς περιορισμούς, αλλά και πάλι απαιτείται κάποιου βαθμού προσοχή.
Είναι σημαντικό να καταναλώνει καθημερινά ποικιλία τροφίμων, συμπεριλαμβανομένων των θρεπτικών τροφών που αποφεύγονται στην περίοδο έξαρσης, με σκοπό τη βέλτιστη διατροφική κατάσταση και, κατ’ επέκταση, την προαγωγή της υγείας του.
Έτσι, εκτός φυσικά και αν υπάρχει κάποια τροφική αλλεργία ή δυσανεξία, προτείνεται να ακολουθείται ισορροπημένη και θρεπτική διατροφή (π.χ. Μεσογειακή) που περιλαμβάνει όλες τις ομάδες τροφίμων.
Συστήνεται να δίνεται βάση στην κατανάλωση τροφίμων φυτικής προέλευσης, τα οποία έχει φανεί πως προστατεύουν από τη φλεγμονή, εν αντιθέσει με ζωικής προέλευσης τρόφιμα όπως το κόκκινο κρέας και τα παράγωγά του.
Προτείνεται, λοιπόν, να καταναλώνεται ποικιλία από τα εξής:
- Λαχανικά
- Φρούτα
- Σιτηρά ολικής άλεσης (π.χ. μαύρο ψωμί, καστανό ρύζι)
- Ξηροί καρποί
- Σπόροι
- Υγιεινά λίπη (π.χ. ελαιόλαδο)
- Καλές πηγές πρωτεΐνης (ψάρια, πουλερικά, αυγά)
- Βότανα
Ακόμη, και εδώ είναι απαραίτητο να διατηρείται ο οργανισμός επαρκώς ενυδατωμένος (νερό, χυμοί, κτλ), ενώ πολύ βοηθητική για την υγεία του εντέρου και ολόκληρου του οργανισμού είναι η κατανάλωση τροφίμων πλούσια σε προβιοτικά (π.χ. γιαούρτι, κεφίρ, αρακάς, ξινολάχανο, πίκλες).
Μάλιστα, έχει φανεί πως η κατανάλωση προβιοτικών μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση ύφεσης της νόσου για μεγαλύτερο διάστημα!
Τέλος, όπως ισχύει και στη φάση έξαρσης της ελκώδους κολίτιδας, προτείνεται η λήψη των γευμάτων να πραγματοποιείται σε ένα ήρεμο – χωρίς στρες – περιβάλλον και η μάσηση της τροφής να γίνεται αργά.
Συστήνεται, επίσης, να γίνεται προσπάθεια διατήρησης υγιούς σωματικούς βάρους αλλά και τακτικής φυσικής δραστηριότητας, για βέλτιστα αποτελέσματα.
